Fotoğrafta Denge

DENGEYİ TANIMLAMAK

Denge sözcüğü çoğumuzun aklına teraziyi getirir.

Terazinin iki kolu, merkeze eşit uzaklıkta iki kefe, aynı yatay düzlemde dengelenir.

İki kefe akla ikililiği getirir.

Eşit ağırlık ve yoğunlukta iki nesne kefelerde oluşan simetri,  denge.

Fotoğrafta denge dediğimizde ise ana öğe ve yardımcı öğelerin kadraja dengeli biçimde yerleşimi akla gelir.

Önce şematik olarak dengeyi anlamaya çalışalım:

İki öğeli bir fotoğraf düşünelim birinci ağırlığın merkeze uzaklığı ile çarpımı, ikinci ağırlığın merkeze uzaklığı çarpımına eşitse denge vardır.

Yukarıdaki örnekte iki aynı boyut ve eşit mesafe vardı. İki nesnenin boyutsal farkları varsa merkeze olan uzaklıkları ile dengeyi kurabiliriz.

Büyük boyutlu nesne merkeze yaklaşırken küçük boyutlu nesne uzaklaştığında denge kurulmuş olacaktır.

İkiden fazla öğe için de bu kural geçerlidir.

Merkezin sağındaki öğeler için yapılacak çarpımın toplamı, solundakiler için yapılacak aynı işleme eşitse denge vardır. Peki biz bu dengeyi sokakta nasıl yakalarız, bunu anlamaya çalışacağız.

Bir fotoğrafta dengeyi düşünürken nesne boyutu ve sayısını parlaklık, doku, renk gibi yardımcı öğelerle telafi edebiliriz. Koyu renkli nesneler açık renkli nesnelerden daha ağırdır. Dokusu güçlü yüzeyler zayıf dokulu yüzeylerden daha ağırdır.

Denge kurarken bunları kullanabiliriz. Boyutsal olarak farklı olsa da koyu renk şema da dengeyi sağlamış.

Basit şemalarla dengeyi tanımlamaya çalışsak da bu yeterli değil isterseniz şimdi dengenin teorik tanımlarına bakalım.

Teoride dengeyi ikiye ayırabiliriz:

• SİMETRİK DENGE
• ASİMETRİK DENGE

1 – SİMETRİK DENGE:

Resmi denge olarak da tanımlanır. Tam denge diyebiliriz. En basit hali ile sağ-sol ya da alt-üst bölgelerin renk, leke, kontrast yoğunlukları eşit ise simetrik denge vardır.

Simetrik denge her ne kadar «resmi denge» olarak tanımlansa da gözün çok tercih ettiği bir denge değildir.

Durağanlık içerdiği için sıkıcı olabilir. Göz zorlanır.

Ama bazı konularda simetrik denge zorunlu olur.

Sabit Kalfagil Hoca; “Denge sahnenin doğasına göre kurulur, kendisi simetrik olan bir yapının ekseninden yapılan çekimde, simetrik dengenin gözetilmesi uygun olur.” der.

Simetrik denge kurulurken yansımalardan sıklıkla yararlanılır. Yansıma bize çektiğimiz konunun aynı görüntüsünü sağlar ve doğal bir simetri oluşturur.

Simetrik denge fotoğraflarının sıkıcı etkisinden bahsettik. Bu etkiden dolayı simetrik bir yapıda ya da sahnede çekim yaparken sahneye bir ilgi merkezi-yaşam öğesi ekleyerek kimi zaman dengesiz ama simetrik yönü olan fotoğraflar çekebiliriz.

2 – ASİMETRİK DENGE:

Gayriresmi denge ama kompozisyon kurarken en çok yararlanılan dengedir. Bu dengede sağ-sol ya da alt-üst renk, leke, kontrast yoğunlukları eşit değildir. Bu nedenle daha dinamiktir ama dengesiz değildir.

Eğer resim yapıyor olsaydık lekeleri renkleri dilediğimiz gibi kullanarak tuvalimizde dengeyi sağlayabilirdik.

Stüdyoda fotoğraf çeken fotoğrafçılar da benzer bir özgürlüğe sahiptir diyebiliriz.

Ama bunun dışındaki fotoğraf türlerinde ise objeler, durağan ya da hareketli biçimde belli aralık ve mesafelerde durmaktadırlar. Bizim, onları çerçeve içine dengeli biçimde yerleştirmek için birkaç farklı olanağımız vardır.

Bunlardan birincisi bakış doğrultumuzu değiştirmektir.

Böylece objeler arası doluluk boşluk oranları değişebilir.

İkincisi bakış mesafemizi değiştirmektir.

Böylece perspektif, yani lekelerin oranı değiştirilebilir. Yakınlaştıkça bize yakın lekeler büyüdükçe uzaktaki lekeler küçülecektir.

Üçüncüsü ise merkezi düşünerek dengeyi sağlamak için çerçeveyi/kadrajı değiştirmektir. Bunu dengelemek için eğer zoom objektif kullanıyorsak objektifin odağını değiştirerek yapabiliriz. Sabit odaklı objektiflerde uygun çerçeve için doğru konumu belirlemeliyiz.

DENGELİ – DENGESİZ

Şimdiye kadar dengeden bahsettik ama bazen kompozisyonda dengesizlik de tercih edilebilir. Çekeceğiniz sahne ve konuya göre bunu belirleyen, fotoğrafçı olacaktır.

DENGE BU KADAR MI?

TONAL DENGE: Fotoğrafımızın parlak ve koyu alanlarının dengede olması tonal dengeyi sağlar. Renkli ya da siyah beyaz fotoğraflarda tonal dengesi iyi olan fotoğraflar daha belirgindir diyebiliriz.

RENK DENGESİ: Farklı renk tonlarının ağırlığının farklı olacağını yukarıda söyledik. Daha parlak renkler nötr renklerden daha ağırdır. Bu nedenle fotoğrafta nötr renk içeren leke büyüklüğü daha küçük alan kaplayan parlak renkle dengelenebilir.

KAVRAMSAL DENGE: Bu denge yukarıda bahsettiğimiz denge türlerini çok iyi anlayıp içselleştirdiğimizde çalışmamız gereken bir tür. Kavramsal denge kurmak istediğimiz fotoğraflarda asimetrik ya da simetrik dengenin de mutlaka olması gerekir.

——————————————————————————————————

ÖRNEK FOTOĞRAFLAR