Alan Derinliği ve Bokeh

Fotoğrafta alan derinliği uygulamaları, kompozisyonu ve anlatım biçimimizi etkileyen en önemli yöntemlerden birisidir. Fotoğraf makinelerimizin objektifi gözümüz gibi değildir, bulunduğumuz noktadan sonsuza dek uzanan alanın belirli bir bölümünü net olarak görür. Fotoğrafını çektiğimiz nesne ya da sahnenin bize en yakın net noktası ile bize en uzak net noktası arasındaki mesafeye net alan derinliği denilmiştir. Alan derinliği uygulamalarını fotoğrafa derinlik katmak, üç boyutluluk duygusunu vermek, önemini vurgulamak istediğimiz nesneleri diğerlerinden ayırt etmek için kullanırız.

Alan Derinliği kelime anlamı olarak İngilizce Depth-Of-Field (DOF) karşılığında kullanılır ve “Net Alan Derinliği” olarak da ifade edilir. Alan derinliği, fotoğrafçının kontrol edebildiği konulardan birisidir.

Nişantaşı Işıkları 85mm f/1,8 1/125 ISO 1600

Alan Derinliğini Nasıl Kontrol Ederim?

Diyafram Açıklığı: Alan derinliğinin büyüklüğü diyafram açıklığı ile ters orantılıdır. Diyaframı ne kadar çok açarsak DOF dediğimiz alan derinliği o kadar çok etkilenir. Yani f/1.8 veya f/2.8 gibi düşük diyafram değerlerinde alan derinliği az olur. Diyaframı ne kadar kısarsak yani f/16 veya f/22 gibi diyafram değerleri kullanırsak alan derinliği o kadar büyük olur. Bazen yetersiz ışık şartlarından dolayı her zaman diyafram ile alan derinliğini kontrol etmek mümkün olmayabilir.

SIĞ ALAN DERİNLİĞİNE BİR ÖRNEK Eminönü – D7100 70mm f/4 1/160 ISO 100

Odak Uzaklığı: Kullandığınız lensin sunduğu odak uzaklığına göre de alan derinliği etkilenmektedir. Odak uzaklığı arttıkça alan derinliği azalır. Örneğin 16mm geniş açı bir lens ile çekilen bir manzara fotoğrafında (diyafram ve konuya olan uzaklık aynı) ön planda yer alan objelerden arkadakilere kadar daha net bir alan gözükürken, 85mm gibi bir lens ile yapılan çekimde alan derinliği daha az olacaktır.

Konuya Olan Uzaklık: Fotoğraf makinesinin konuya olan uzaklığı alan derinliğini etkileyen unsurlardan birisidir. Konuya yaklaştıkça alan derinliği azalır. Yani fotoğrafını çektiğimiz objeye ne kadar yakınlaşırsak o kadar seçici alan derinliği (shallow dof) elde ederiz. Bu durumda odaklanan obje net olur ve diğer kısımlar bulanık (flu) olur.

Kısaca özetlememiz gerekirse, genel olarak alan derinliği diyafram açıklığına bağlıdır. Diyaframı kısmak alan derinliğini arttıracaktır. Daha küçük f değerleri kullanarak konuyu arka plandan ayırabilir, yani arka planı flu yapabilirsiniz.

Nasıl çektim?

Diyafram öncelikli yada manuel çekim modunu seçtim.
Mümkün olan en küçük f değerini seçtim. Diyaframı açtım.
Objektifi elle netleme durumuna getirdim.
Uygun pozlama değeri ile çekim yaptım.

BOKEH

Bokeh sözcüğü Japonca “bulanıklık, net olmama durumu” anlamına geliyor ve Amerikalılar “bov-key” olarak telaffuz ediyorlar.

Bokeh ışığın netlik noktası dışındaki gösterisidir. Netleme yaptığımız bölgenin önü ve arkasındaki görüntü söz konusu edilmektedir. Bokeh ile keskinlik iki farklı şeydir; keskinlik en net olan bölgede var olan görüntüdür, bokeh ise en net olan bölge dışındaki görüntüyü ifade eder.

Bokeh, tanım olarak bir fotoğrafta görüntünün net olmayan bölgelerinin niteliğini ifade eder ve esas olarak objektifler için kullanılır. Objektifin iyi bokeh oluşturması ya da istenildiği kadar iyi bokeh oluşturamamasından söz edilir. Bokehin üç özelliği dikkate alınmalıdır: Boyutu, şekli ve tüm alanındaki ışık dağılımı. Yumuşak, dairesel, düzgün yüzeyli, keskin olmayan kenarlı, homojene yakın parlaklıkta bulanıklık bölgeleri fotoğrafta “iyi bokeh” olarak kabul edilir. Bunlar, tüm ayarlarda daireye yakın diyafram açıklığı sunan iyi tasarlanmış kaliteli objektifler ile oluşur. Kenarları düzenli olmayan, çokgen görünümlü, içinde farklı parlaklıklar oluşan, sert bulanıklık alanları “iyi olmayan bokeh” olarak kabul edilir. Her objektifin oluşturduğu bokeh farklıdır. Bir objektif için bile seçilen her diyafram değeri ile bokeh efekti ve derecesi değişir.

Konunun arkasında bulunan aydınlık alanlar ve önünde bulunan nesneler bokeh oluşumunda en önemli rolü oynarlar. Objektif odak uzaklığı 50 mm üzerinde olan ve diyafram açıklığı geniş objektifler bokeh oluşturmaya daha elverişlidir. Teleobjektifler, doğaları gereği daha kolay bokeh oluştururlar; çünkü net alan derinlikleri çok sığdır ve daha fazla nesne netlik düzlemi dışında kalır.

Estetik değerlerin ölçülebilir olmamaları nedeniyle bokeh de son derece özneldir. Fotoğrafta konuyu arka plandan ayırmak için diyafram kullanarak arka planı bulanık bırakmak sık kullanılan bir tekniktir, bulanık arka planda bokehin oluşturduğu renk ve şekil, kompozisyonu dinamik hale getirmek için görsel bir malzeme olarak değerlendirilebilir. Sonuçta estetik bir tercihtir.

Özetle;

İyi bir lensimiz olacak, hızlı, diyafram açıklığı iyi. 2,8 veya daha açık.
Konuda ışıltılı bir şeyler olacak. Işık kaynakları.
Netlik ilgi merkezinden yapılacak.
Önde ve arkadaki ışıltılı öğeler, ışık kaynakları, lambalar, aydınlatma malzemeleri, ışık yansıtıcı yüzeyler, açık diyafram yani kısıtlı alan derinliği sayesinde netliklerini yitirerek ışıklı şekillere dönüşecek.
Yani ön ya da arka planın netsiz olması yetmez, o net olmayan bölümlerde ışıltılı bir şeyler olması ve onların ışık yansıtması gerekir.

Nasıl çekilir?

Makinenizi üçayağa bağlayın.
Diyafram öncelikli ya da manuel çekim modunu seçin.
Mümkün olan en küçük f değerini seçin, yani diyaframı olabildiğince açın.
Objektifinizi elle netleme konumuna getirin.
Başlangıç için ışıklı nesneler uygundur, konuyu vizörde çerçeveleyin.
Uygun pozlama değerleri ile denemelere başlayabilirsiniz.

Kısıtlı alan derinliği meselesi tam bu. Diyelim kısıtlı bir bölge net, yine diyelim arka plan flu olacak. Arka planda ışıklı unsurlar varsa bokeh oluşacak.

Aynı kısıtlı alan derinliğinde olduğu gibi üç etmen var.

Açık diyafram
Konuya (ana ögeye) yakın olmak.
Yüksek odak uzaklığı kullanmak. (örneğin 35mm yerine 180mm)

İyi sonuç, ışık etkisi yüksek olduğu için gece alınır. Ancak gündüz de bokeh olur. Bokeh oluşturacak ışıklı unsurlar koyu bir fon önündeyse bokeh oluşur.

Öncelikle makine ile çekilen obje arasındaki mesafeyi, sonra da çektiğimiz obje ile arka plan arasındaki mesafeyi hesaplamamız gerekiyor. Nesnemiz ile arka plan arasındaki mesafe ne kadar fazla ise o kadar bulanık fotoğraflar elde edebileceğiz demektir. Ayrıca biz de çektiğimiz nesneye ne kadar yakınsak arka plan o kadar bulanık olacaktır.